ดูๆแล้วที่แย่ลงคงเป็นเรื่องมารยาทในสังคม เช่น บนโต๊ะอาหาร ในห้องประชุม ในโรงละคร _ฯลฯ นิสัยแย่ลงหรือเปล่า? ผมไม่ค่อยแน่ใจว่าคนเราจะเปลี่ยนนิสัยได้ง่ายๆครับ แต่พฤติกรรมในชีวิตประจำวันเปลี่ยนแน่ๆ ก้มหน้าทั้งวัน กินน้อย นอนดึก ฯลฯ ที่สำคัญคือ ความสนใจคนอื่นโดยเฉพาะคนในครอบครัวน้อยลง ทั้ง พ่อ แม่ ลูก

ความจริง นี่อาจเป็นข้อพิสูจน์ว่า มนุษย์เราต้องการมีปฏิสัมพันธ์กับคนอื่นตลอดเวลา ถอยหลังไปแค่สามสี่ปี ก่อนที่โซเชี่ยลมีเดี่ยจะบูมมากขนาดนี้ เราใช้ e-mail, sms และ BB ติดต่อสื่อสารกันทุกวัน บางคนก็ใช้ตลอดวัน ถอยหลังไปอีกสองสามปี ก่อนที่ Smart phone จะบูม เราใช้โทรศัพท์มือถือคุยกันทั้งวัน อยู่ที่ไหนก็ติดต่อคนอื่นได้ และถูกคนอื่นตามตัวได้ตลอดเวลา จนโทรศัพท์บ้านและโทรศัพท์ตู้เกือบไม่มีคนใช้ ย้อนไปอีกหลายปี ก็เป็นยุคของจดหมาย ยุคโทรเลข อยู่กันคนละซีกโลกก็ยังต้องเขียนจดหมายติดต่อกัน แม้จะต้องรออีกฝ่ายตอบกลับนานเป็นสัปดาห์ก็ไม่เคยหยุดการติดต่อ ผิดกับปัจจุบันแบบคาดไม่ถึงว่าเราจะได้คุยแบบเห็นหน้าเห็นตากันได้ในทันทีแม้จะอยู่คนละซีกโลก

ตลอดหลายยุคที่เปลี่ยนผ่านมา พฤติกรรมและวิถีชีวิตของมนุษย์ก็เปลี่ยนไปตลอด ทุกอย่างเร็วขึ้น เวลาของกิจกรรมสั้นลง ความละเอียดอ่อนหยาบขึ้น ความละเมียดละไมจางลง ฯลฯ

บริบทของสังคมมนุษย์เปลี่ยนไปแล้วอย่างสินเชิง จากสังคมที่จับต้องมองหน้ากันได้ ไปเป็นตัวอักษรและรูปภาพบนฝ่ามือ ทุกที่ทุกเวลา และระยะทางที่เคยเป็นอุปสรรคก็หายไปเกือบจะเป็นศูนย์ โลกมนุษย์ได้เปลี่ยนไปแล้ว ตัวมนุษย์(รวมถึงจิตใจ)ก็เปลี่ยนไปด้วย ปัญหาอย่างหนึ่งคือ ความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นเร็วกว่าอดีตมากจนเราไม่สามารถเตรียมตัวได้ทัน ไม่สามารถจัดระเบียบและทำอะไรให้ถูกที่ถูกทางได้ทัน ผลลัพธ์จึงออกมาเป็นความซับซ้อนวุ่นวายและความเสียหายหลายเรื่องอย่างที่เป็นอยู่ แต่ทั้งหมดก็ต้องเดินหน้าไม่มีวันย้อนกลับไปแบบเดิม ยากจริงๆที่จะบอกว่าสังคมข้างหน้าของเราจะเป็นอย่างไร เพราะดูเหมือนเราจะพัฒนาตัวเองได้ช้ากว่าเทคโนโลยี่เสียแล้ว