โพสนี้เกี่ยวกับภัยสุขภาพจากการจราจรที่ติดขัดในกรุงเทพฯ และอีกหลาย ๆ เหตุผลที่ทำไมทําไมกรุงเทพรถติด และทำไมผมคิดว่ากรุงเทพฯไม่ต้องการโครงการรถคันแรก

ผมกลับกรุงเทพฯทุกครั้ง  ไม่รู้ว่าคิดไปเองหรือไม่ แต่รู้สึกเลยว่ารถติดขึ้นทุกวี่ทุกวัน  สมัยก่อนติดเฉพาะเวลาฝนตกกับตอนเลิกงาน  สมัยนี้สองโมงวันธรรมดาก็ติดได้… ผมว่ามันมีอะไรผิดปกติมาก ๆ ในเมืองหลวงของพวกเราครับ

ก่อนอื่น ผมจะขอไม่พูดถึง “ความแฟร์” ของโครงการรถคันแรกนะครับ (ถ้าจะพูดก็ขอพูดแค่ตรงนี้สั้น ๆ) เพราะว่าเรื่องนี้สามารถเถียงกันได้ไม่รู้จบ บางคนคิดว่ามันไม่แฟร์ที่คนที่ฐานะดีกว่าจะมากีดกันคนที่จะได้ประโยชน์จากโครงการนี้  แต่ในมุมกลับ การช่วยให้ใครบางคนซื้อรถคันแรกได้ง่ายขึ้น และก่อให้เกิดผลเสียต่อการจราจรและสุขภาพของส่วนรวม มันก็ไม่แฟร์กับคนอื่นที่ในอดีตเคยขยันทำงานหาเงินมาซื้อรถด้วยน้ำแรงตัวเองเหมือนกัน

เราแต่ละคนมีความคิดที่แตกต่าง ว่าอะไรแฟร์อะไรไม่แฟร์  แต่หน้าที่ของรัฐบาลไม่ใช่แค่การปรับให้สังคมแฟร์ขึ้นเท่านั้น! รัฐบาลมีหน้าที่ที่จะต้องมองความเป็นจริงและคำนวนผลดีผลเสียต่อส่วนรวมก่อนจะตัดสินใจริเริ่มโครงการเช่นนี้ออกมา

โพสนี้จะมาชี้ให้เห็นถึงความเป็นจริงอันน่าวิตกของปัญหา “รถติด” และภัยสุขภาพที่อาจจะตามมาในระยะยาวครับ

ความสัมพันธ์ของฝุ่นละอองขนาดเล็กกับระบบหัวใจและหลอดเลือด

ผมนึกถึงคนกรุงเทพฯทันทีที่ผมได้อ่าน literature review ชิ้นนี้ ที่เขียนขึ้นโดยกลุ่มแพทย์ นักวิจัย และผู้เชี่ยวชาญด้านโรคหัวใจกว่า 15 คน  เค้าให้ความเห็นตรงกันว่า ถึงแม้จะยังสรุปไม่ได้แน่ชัดว่าทำไม แต่มีหลักฐานชัดเจนจากการทดลองและจากการวิเคราะห์สถิติ ว่าการรับฝุ่นละอองขนาดเล็ก (pm) ทำให้เกิดการป่วยและการเสียชีวิตจากความผิดปกติในระบบหัวใจและหลอดเลือด (cvd)

ฝุ่นละออง pm พวกนี้โดยเฉพาะ pm 2.5 (มีขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมโครลูกบาศก์เมตร) มีที่มาจากการเผาไหม้ของเชื้อเพลิงทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นรถยนต์ มอเตอร์ไซค์ หรือการเผาผลาญจากโรงงาน

สรุปหลักฐานทางวิทยาศาสตร์สั้น ๆ ว่า:

1. การรับฝุ่นละอองชนิด pm 2.5  ตั้งแต่หลายชั่วโมงจนถึงหลายอาทิตย์นั้น สามารถเพิ่มโอกาสการเสียชีวิตจาก cvd ได้

2. คนที่รับ pm 2.5 ในระยะยาว (เป็นปี) จะอายุสั้นลงเป็นเดือน ๆ หรือเป็นปี ๆ เลย

ผู้ใช้ถนนในกรุงเทพฯมีความเสี่ยงสูงต่อการรับ pm 2.5

หากเรานำระดับ pm 2.5 ที่วัดมาได้นี้มาเทียบกับ air quality index ที่อเมริกาจัดทำเพื่อเตือนประชาชนเวลาบางวันมีฝุ่นมากฝุ่นน้อย จะพบว่าระดับ pm 2.5 ในท้องถนนบ้านเราน่ากังวลมาก

 

 

มองข้างบนแล้วรู้สึกแย่มาก ๆ ครับ  ผมมีข้อสังเกตหลักอยู่สี่ข้อ:

 

1. จะเห็นได้ว่ามีหลายครั้งมากที่ AQI มีระดับมากกว่า 150 ซึ่งแปลว่ามีภัยต่อคนปกติที่สุขภาพดีทั่วไป ไม่ใช่มีภัยกับแค่คนป่วยหรือเด็กเล็กเท่านั้น
2. เราไม่ควรนั่งรถตุ๊กตุ๊กหรือโดยสารในรถที่เปิดกระจกเลยถ้าไม่จำเป็น (ไม่ต้องเดินบนถนนด้วย)
3. นั่งอยู่ในรถติดแอร์ไม่ได้แปลว่ารอดปลอดภัยจากฝุ่นละอองขนาดเล็ก
4. นี่เป็นข้อมูลตั้งแต่ปี 2551 ไม่อยากนึกเลยว่าหากวัดใหม่ตอนที่มีรถมากกว่าเดิมจะเป็นเช่นไร

แต่ว่าขอให้คิดว่าอันนี้เป็นการคิดแบบคร่าว ๆ และน่าจะเป็นแค่ upperbound นะครับ เพราะว่าการทดลองนี้วัด pm 2.5 เฉลี่ยแค่ 6 ชั่วโมง (เวลาทำการของรถโดยสารพวกนี้) ในขณะที่สูตร AQI ทางอเมริกานั้นใช้การวัดแบบเฉลี่ย 24 ชั่วโมง  การวัดแบบ 24 ชั่วโมงน่าจะได้ค่าออกมาน้อยกว่านี้ในกรุงเทพฯ (หวังว่า) เนื่องมาจากปริมาณรถที่น้อยลงบ้างตอนกลางคืน  อีกทั้งยังมีอีกหลาย ๆ ตัวแปรทางสภาพอากาศตามเวลาและฤดูที่อาจทำฝุ่นละอองน้อยลงหรือมากขึ้นจากระดับที่วัดได้ในการทดลองนี้

ทั้งนี้ทั้งนั้น  ผมยังงงอยู่ถึงทุกวันนี้ ว่าทำไมกรมควบคุมมลพิษถึงไม่รายงานระดับ pm 2.5 (มีแต่ pm 10) ทั้ง ๆ ที่ในเอกสารนี้กรมควบคุมมลพิษก็ออกมายอมรับเองว่า pm 2.5 มีอันตรายต่อเรามากกว่าฝุ่นละอองขนาดใหญ่ด้วยซ้ำ….

กทม. ฝากถาม “รถคันที่เท่าไหร่แล้ว?”

จริงอยู่ที่ว่าการทำโครงการเพื่อช่วยให้คนซื้อของบางอย่างได้ง่ายขึ้นนั้นมีความจำเป็นต่อการรักษาความสมดุลย์ของสังคม(และคะแนนเสียง)  แต่ผมไม่คิดว่าของสิ่งนั้นควรจะเป็นรถยนต์จำนวนมาก และไม่ควรเป็นรถยนต์ในกรุงเทพฯอย่างยิ่ง

กราฟด้านบนชี้ให้เห็นถึงปัญหา “รถล้นกรุง” ที่มีมาตั้งนานแล้ว (จะโทษโครงการรถคันแรกอย่างเดียวก็ไม่ถูก) แต่ปัญหาเรื้อรังนี้โดนซ้ำเติมหลังจากมีโครงการรถคันแรกขึ้นในปี 2554  ผมจะไม่บ่นหรือกังวลเลยหากกราฟนี้เป็นสินค้าอย่างอื่นที่ไม่ใช่รถยนต์ (แล้วก็คงไม่เขียนโพสนี้ด้วย)  แต่ที่คุณเห็นข้างบนคือหนึ่งในปัญหาหลักที่ประเทศไทยต้องแก้ให้ได้ ไม่มีทางอ้อม

ถนนเนี่ย เค้าคำนวนคร่าว ๆ กันมาว่าจุได้มากที่สุด 1.2-1.6 ล้านคัน (ที่นี่บอก1.6) จริงอยู่ที่รถมันไม่มาวิ่งพร้อมกันหมด แต่ถ้าจำนวนรถเพิ่มขึ้นไตรมาสละ 2 – 4% มานาน ๆ การจราจรมันก็แย่ลงเรื่อย ๆ สิครับ  ไม่ต้องอะไรมาก หากเราสมมุติว่า 1.2 ล้านคันเป็นลิมิตนะครับ เอาง่าย ๆ ว่าตั้งแต่เริ่มมีโครงการรถคันแรกถึง มิ.ย. 2556 รถถอยใหม่รวมกันก็ปาเข้าไป1.2 ล้านคันแล้ว… อย่างนี้แล้วมันจะไม่ติดได้ยังไง ?  ถึงสูตร 1.2 ล้านคันจะผิดก็เถอะ เพิ่มทีละมาก ๆ โดยไม่มีการขยับขยายถนนให้พอก็จะนำไปสู่ปัญหารถติดที่หนักกว่าเดิม

ทีนี้ลองคิดดูละกันครับว่ารถยิ่งมาก คนมาก ถนนเท่าเดิม รถก็ยิ่งติด รถไฟฟ้าก็ไม่ได้ช่วยอะไรขึ้นมากเพราะว่าก็อัดแน่นเป็นปลากระป๋องเหมือนกันเวลาเลิกงาน (แถมบางทีไม่เปิดแอร์อีก…)  ข้อเสียของรถติดนั้นมีไม่รู้กี่เท่าไหร่  แต่คร่าว ๆ ที่ผมพอจะคิดได้ตอนนี้ก็คือ:

1. ภัยทางระบบหัวใจและหลอดเลือดที่มาจากการเผาพลาญเชื้อเพลิง (pm 2.5 และอื่น ๆ)
2. ภัยสุขภาพอื่น ๆ ที่มาจากการเผาผลาญเชื้อเพลิง
3. ความเครียดที่ไม่จำเป็นของประชากรมีผลต่อสุขภาพและสุขภาพจิต
4. มลพิษในอากาศที่ทำให้อากาศแย่ลงเรื่อย ๆ (คนยิ่งเข้าไปหมกตัวในอาคาร การเปิดแอร์ตลอดยิ่งทำให้สภาพอากาศข้างนอกแย่เข้าไปใหญ่ แถมอากาศก็ร้อนขึ้นจาก global warming เลยเปิดแอร์เพิ่ม เป็น “วงจรอุบาทว์” จริง ๆ)
5. productivity ในระดับประเทศอยู่ที่ไหน ? หาไม่เจอเพราะว่าแรงงานในเมืองที่สำคัญที่สุดมัวแต่มาเสียเวลาติดอยู่ในรถเป็นชั่วโมง ๆ ต่อวัน

กรุงเทพฯไม่ได้ต้องการรถยนต์มากขึ้น ไม่ต้องการ GDP ที่โตแบบกลวง ๆ  และเศรษฐกิจของเราก็ไม่ได้ต้องการผลิตคนขับรถมากขึ้นเพื่อให้เจ้านายได้ทำงานเวลารถติด

กรุงเทพฯแค่ต้องการขยายถนน ธุรกิจ และการจ้างงานออกไปที่อื่นเมืองอื่นบ้าง ต้องการรถยนต์ที่กรองอากาศได้ดีกว่านี้ และที่สำคัญ…ต้องการนโยบายที่มองการณ์ไกลกว่าสี่ปี…

pm 10 pm 2.5 กรุงเทพ ฝุ่นละออง มลภาวะ รถคันแรก รถติด โรคหัวใจ ไทย